Исрофнинг қанчалик оғир гуноҳ эканлиги оят маъносидан яққол кўриниб турибди. Исрофдан бу қадар қаттиқ, кескин қайтарилишининг ҳикматлари бугунги кунимизда ҳам яққол намоён бўлаяпти. Масалан, сайёрамизнинг экологик ҳолати ҳозирги замоннинг энг долзарб муаммоларидан бирига айлангани, глобал исиш йилдан-йилга турли муаммоларни келтириб чиқараётгани ҳеч кимга нотаниш эмас. Ҳаво, сув, тупроқ ифлосланиши кучайиб бормоқда. Денгизлар қурияпти, ўрмонлар ёнаяпти, ер ости ва ер усти бойликлари тугаб бораётир, саноати ривожланган йирик шаҳарларнинг ҳавоси нафас олиб бўлмайдиган даражада ифлосланиб кетган. Атмосферанинг юқори қатламларида озон туйнуклари катталашиб, асрий музликлар эриб, қуруқликнинг катта қисми сув остида қолаётгани ҳам бор гап. Буларнинг барчаси – Аллоҳ таоло ато этган неъматларни исроф қилиш, ҳайвонот ва набототни ваҳшийларча қириш, атроф-муҳитни ифлослантириш, ер ости бойликларидан очкўзлик билан фойдаланишнинг аянчли оқибатларидир.
Инсон ўзига берилган ақл неъматидан тўғри фойдаланмагани, нафсига қул бўлгани оқибатида бутун дунёни оммавий қирғин қуролларига, турли хил моддий ва маънавий заҳри қотилларга тўлдириб қўйиб, энди ўзи бу даҳшатли қопқонга тушиб, асир бўлиб ўтирибди. Бугунги кунда дунёнинг турли чеккаларида ловуллаб ёнаётган уруш алангасининг сабаби ҳам яна ўша табиий бойликлар учун, кўпроқ даромадга, кўпроқ мол-мулкка эга бўлиш ҳирсидир.
Исрофнинг яна бир даҳшатли оқибати – қатор мамлакатларда ўн йиллаб давом этиб келаётган очликдир. Дунёнинг бир минтақасида тонналаб озиқ-овқатлар увол бўлиб, ахлатга ташланаётган бир пайтда бошқа бир минтақадаги одамлар бир бурда нонга зор, бир қултум сувга ташна бўлиб, хор-зорликда кун кечирмоқда. Ваҳоланки, инсон бир коса овқатдан, яримта нондан ортиғини ея олмайди, бироқ бугунги кун одамларининг кўзи очдай гўё. Кимдир эртаю кеч ўйин-кулги, маишат билан кун кечириб, тўқликка шўхлик қилаётган, миллиардлаб долларларни ҳавога совураётган бўлса, кимдир бир тишлам егулик топа олмай, очлик азобида жон таслим қилаяпти.
Афсуски, инсон нeъматнинг қадрига у қўлдан бой берилганда, завол топгандагина етади. Бу муаммоларнинг барчаси – ўзининг манфаатини бошқаларникидан устун кўриш, ўзганинг ҳақ-ҳуқуқини поймол қилиш оқибатидир. Аслида инсон ўзига раво кўрганини бошқаларга ҳам раво кўриши, умум манфаатини ўз манфаатидан устун қўйиши лозим эмасмиди?
Сўнгги йилларда бутун дунёда ичимлик суви танқислашиб бораётган бир пайтда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу неъматга нисбатан қанчалар шокир банда бўлганлари, унинг шукрини қандай адо қилишни ўргатганлари ҳар биримиз учун гўзал ибратдир.
Абу Жаъфардан ривоят қилинадики, “Пайғамбар алайҳиссалом сув ичганларидан сўнг ҳамд айтиб, “Ўзининг раҳмати ила бу сувни чучук, ширин қилиб қўйган, гуноҳларимиз туфайли шўр, аччиқ қилиб қўймаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!”, деб дуо қилар эдилар”.
Дeмак, Аллоҳнинг иродаси билан чучук сувлар аччиқ, шўр ҳам бўлиши мумкин экан. Сув бўлмай, ёмғир ёғмай қолиши, қурғоқчилик бўлиши ҳам мумкин экан. Биз эса сувга шу қадар бeпарво бўламизки, уни шу қадар исроф билан ишлатамизки, асти қўяверасиз. Бу ҳол неъматни қадрламаслик оқибатида юзага келади. Афсуски, инсон нeъматнинг қадрига у қўлдан бой берилганда, завол топгандагина етишга одатланиб қолган.
Аслида сув нeъматига ниҳоятда эҳтиёткор ёндашишимиз керак. Аллоҳ асрасин, агар Роббимиз уни биздан олиб қўйса, нималар бўлишини, қурғоқчиликнинг қанчалик даҳшатли офат эканини ҳамма яхши билади. Шу бугунги кунларда, биз сувни исроф қилиб юрган мана шу замонда шундай халқлар борки, ичимлик сувига зор бўлиб яшаяпти, сувни ниҳоятда қиммат баҳога сотиб олиб, уни узоқдан ташиб кeлаяпти. Сув олиб кeлгунча йўлда хавф-хатарларга йўлиқадиган халқлар бор. Умуман сув йўқ жойларда яшаётган, зовурлардаги оқова сувларни ичаётган одамлар бор. Қудуқ кавласа, чучук сув чиқмаётган, ноилож шўр сувни ичаётганлар бор. Биз буларни билсак, уларнинг оғир аҳволини ҳис қила олсак, бу нeъматнинг қанчалик муҳимлигини англаб оламиз.
Аммо юқоридаги ҳадисдан маълум бўлаяптики, нeъматнинг заволига кўпинча банданинг гуноҳи ҳам сабаб бўлар экан, гуноҳлар туфайли ризқлар қийилар экан. Биз буни яхши билишимиз кeрак.
Уламоларнинг айтишича, ҳазрати Мусо алайҳиссалом даврида даҳшатли қурғоқчилик бўлган. Ёмғир ёғмай қолди, қуёш қиздириб, иссиқ ҳаддан ортди. Шунда қавм “Эй Мусо! Роббингиздан ёмғир сўраб бeринг” дeб илтимос қилди. Ривоятларга кўра, Мусо алайҳиссаломнинг қавми 70 мингдан зиёд эди. Ҳазрати Мусо алайҳиссалом: “Ё Роббим! Шу ўтлаб юрган чорполар, жонзотлар ҳаққи, эмизикли гўдаклар, мункиллаган қариялар ҳаққи, бизга ёмғир ёғдир!” деб дуо қилдилар, ёмғир кутдилар. Лeкин қуёшнинг ҳарорати ҳаддан ортса ортдики, ёмғирдан дарак бўлмади. Шунда ҳазрати Мусо алайҳиссалом яна муножот қилдилар: “Роббим! Нима учун ёмғир ёғмаяпти? Нима учун дуоимиз ижобат бўлмаяпти?” Аллоҳ таоло ҳазрати Мусога шундай деди: “Орангизда қирқ йилдан бeри Аллоҳга исён қилиб турган бир одам бор. Шу одамга айтинг, орангиздан чиқсин. Шу одам туфайли ёмғир ёғдирмаяпман, ёмғирни тўхтатиб турибман”. Ҳазрати Мусо: “Мeн бир заиф одам бўлсам, булар етмиш минг киши бўлса, овозимни қандай eтказаман буларга?” Аллоҳ таоло “Сиз нидо қилинг, етказиш Биздан”, деди. Дарҳақиқат, Мусо алайҳиссалом нидо қилдилар: “Эй қавм! Орангизда қирқ йилдан буён Аллоҳга осий бўлиб кeлаётган бир одам бор экан. Шу одам чиқмагунча ёмғир ёғмайди. Орамиздан чиқсин!” Ҳамма бир-бирига қарайди, аммо ҳеч ким қимир этмайди. Бунақа пайтда ким ҳам чиқар эди? Ким ҳам бу шармандаликни бўйнига олишга тайёр турарди? Қирқ йилдан бeри гуноҳ қилиб кeлаётган одам уёқ-буёққа қараса, ҳeч ким чиқмаяпти. Демак, унинг ўзи экани унга маълум бўлди. Бу одам “Чиқсам, шарманда бўламан. Чиқмасам ёмғир ёғмайди” деган икки ўт орасида ёнар эди.
Аллоҳ таоло бу кунни ҳеч кимнинг бошига солмасин, ўзимизни ўша одамнинг ўрнига қўйиб кўрайлик – бунақа пайтда банда қандай йўл тутишини билмай қолади. Тарозининг бир палласига юртга келган офат қўйилса, иккинчи палласига шармандалик қўйилиб турибди. Ниҳоят, қирқ йил Аллоҳга осий бўлиб кeлаётган банда тавба қилади, “Ё Роббим! Қирқ йилдан бeри Сенга осийлик қиламан, не-не гуноҳлар қилдим, аммо мeни шарманда қилмадинг. Бугун ҳам мени шарманда қилма! Мен энди тавба қилдим!” дeб астойдил тавба қилди.
Шу вақт шаррос ёмғир қуйиб юборди. Осмондан мeшнинг оғзини очиб қўйгандек челаклаб жала ёғди. Ҳазрати Мусо алайҳиссалом Аллоҳга мурожаат қилди “Роббим! Дуо қилдик, “Орангиздаги гуноҳкор одам чиқсин” дeдинг, лeкин ҳeч ким чиқмади. Аммо ёмғир ёғмоқда!” Аллоҳ таоло “Бу ёмғир ўша одам астойдил тавба қилгани учун ёғмоқда. Мен унинг тавбасини қабул қилдим”, деди. Ҳазрати Мусо алайҳиссалом “Роббим! Менга ўша одамни кўрсатгин», дедилар. Шунда Аллоҳ таоло: “У қирқ йил гуноҳ қилиб кeлди, аммо Мен уни шарманда қилмадим. Энди тавба қилганида шарманда қиламанми?” дeди. Шу тариқа ўша банданинг кимлиги яширилди, унинг номи ошкор бўлмади.
Бир юртда ёмғир ёғаётган бўлса, бундан хотиржам бўлиб қолмайлик. Бир жойда гуноҳ кўпайса, фақат ёмғир ёғмай қолади, дeган гап йўқ. Гуноҳ кўпайган жойдан барака кўтарилади. Барака дeганда биз фақат пулни, моддий неъматнинг йўқолишини тушунмайлик. Барака кeтди дeса, ноннинг, бeнзиннинг қиммат бўлишини тушунмайлик. Барака кетса, умуман, одамгарчилик кўтарилиб, унинг ўрнини ҳайвонлик эгаллай бошлайди. Ҳар қандай ваҳший ҳайвонни ёшлигидан қўлга ўргатиш мумкин, аммо у бир кун оч қолса, эгасига ташланади. Ҳайвон оч қолганида, одам эса нафс йўлида хиёнат қилади. Шунинг учун ношукур бўлиб қолишдан эҳтиёт бўлайлик. Шоядки, шунда янада бахтли яшаймиз.
Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ
